تمام درمانها تلاش میکنند تا عواملی را که تصور میشود زیربنای مشکلات درمان جویان است، تغییر دهند یا بهبود بخشند ولی چگونگی این کار میتواند خیلی متفاوت باشد. رفتار درمانی دیالکتیکی را مارشا لینهان در سال ۱۹۹۳ از یک سری تلاش های شکست خورده برای استفاده از پروتکل های رفتار درمانی شناختی برای درمان جویان خودکشی مزمن و افراد دچار اختلال شخصیت مرزی به وجود آورد. لینهان متوجه شد برخلاف اینکه بعضی از تکنیک های شناختی رفتاری برای این افراد موثر بودند، ولی فنون دیگر به خاطر تاکید دائمی شان روی تغییر تاثیری بر درمان جویان نداشت. درمان جویان احساس میکردند میزان رنجشان نادیده گرفته میشود. بنابراین درمان را رها کرده، خسته و دلزده میشدند و کار را متوقف میکردند. تیم تحقیقاتی لینهان نتیجه گرفت که با تاکید مداوم روی تغییر، درمانجویان احساس میکنند که درمان گران نه تنها رفتارهای مشکل آفرین آنها، بلکه هویتشان را بی اعتبار میکنند. برای اینکه درمان جویان و درمانگر بتوانند روی مشکلات کار کنند، باید مشخص سازند که چگونه میتوان هر دو موضوع پذیرش و تغییر را به صورت همزمان در درمان مراعات کرد. تلاش برای تغییر هر تجربه دردناک باید با تلاش برابر برای یادگیری پذیرش درد اجتناب ناپذیر زندگی به حالت تعادل درآید.
باید ترکیبی از پذیرش و تغییر وارد درمان شود. چگونه میتوان دو قطب متضاد را کنار هم قرار داد و ترکیب آن را به کار برد و از “تز” و “آنتی تز” به “سنتز” رسید. اصولا این ضرورت “سنتز” یا ترکیب بود که به استفاده از واژه دیالکتیکی برای این شیوه درمانی منتهی شد.
یک اصل دیالکتیکی بسیار مهم این است که تمام مسائل تضادهایی درونشان دارند. انسان از همان روز نخست با این دیالکتیک ها روبروست و پیوسته در تلاش است تا راهی برای رهایی پیدا کند. چه زیبا میگوید شهریار :
با عقل آب عشق به یک جو نمیرود
بیچاره من که ساخته از آب و آتشم
زندگی مجموعه ای از دیالکتیک هاست که میتواند ما را دچار تعارض کند. نتیجه تعارض هم یا اجتناب است یا افتادن در دام مشکلات روان شناختی که هر کدام از اینها میتواند ما را از زندگی که ارزش زیستن داشته باشد، دور سازد. رفتار درمانی دیالکتیکی به شیوه ای هنرمندانه بین این نیازهای متعارض آشتی برقرار میکند و باعث پویایی بیشتر درمان جویان و تلاش آنها برای ساخت زندگی شان میشود.
به این ترتیب لینهان در سال ۱۹۹۳ با گنجاندن فنون درمان شناختی رفتاری همراه با ترکیبی از مفاهیم پذیرش بنیادین، فنون مراقبه و ذهن آگاهی برگرفته از آیین های شرقی و سازش با دیالکتیک ها باعث متولد شدن رفتار درمانی دیالکتیکی شد. پس از اجرای موفقیت آمیز برای درمان اختلال شخصیت مرزی و افراد با رفتارهای خودکشی گرایی، لینهان شروع به گسترش و معرفی برنامه درمانی خود برای کار روی سایر اختلالات کرد و به این ترتیب بود که اکنون رفتار درمانی دیالکتیکی یکی از درمان های موج سوم روان شناختی معرفی میشود.
این درمان نظریه ای مبتنی بر مهارت است و به عنوان درمانی حمایت گرانه که مستلزم ارتباطی قوی بین درمان جو و درمانگر است، ارائه میشود.
مک کی، وود و برنتلی (۲۰۰۷) چهار دسته مهارت اصلی رفتار درمانی دیالکتیکی را به این صورت دسته بندی میکنند :
- تحمل درماندگی :با ارائه راهکارهای جدید برای تعدیل آثار شرایط ناراحت کننده و افزایش انعطاف پذیری روان شناختی به افراد کمک میکند تا بهتر با تجربه های دردناک زندگی کنار بیایند.
- ذهن آگاهی: به افراد کمک میکند تا بجای تمرکز روی تجربه های دردناک گذشته یا اتفاق های وحشتناک احتمالی آینده، لحظه فعلی را كامل تر تجربه کنند. ذهن آگاهی ابزار غلبه بر قضاوت های همیشگی و منفی درباره خود را در اختیار قرار میدهد.
- مهارت های تنظیم هیجان :به افراد کمک میکند تا هيجان های خود را دقیق تر تشخیص دهند و سپس هر هیجانی را بدون ناتوان شدن با آن بررسی کنند. هدف این مهارت، تعدیل هیجان ها بدون داشتن رفتاری مخرب است.
- اثربخشی میان فردی: مهارتی است که در آن ابزاری جدید برای بیان نظرها و نیازها، تعیین محدودیت و بحث درباره راه حل مشکلات، در اختیار میگذارد و تمام آنها ضمن حمایت از روابط و رفتاری محترمانه با سایرین انجام میشود.
با این وجود، همان طور که خود لینهان اذعان دارد، رفتار درمانی دیالکتیکی درمانی معجزه آسا و مشکل گشای تمام دردها نیست. این درمان نیز مانند سایر درمان های دیگر، محدودیت هایی دارد که که هنگام کار باید آنها را مدنظر قرار داد. رندی کرجر (۲۰۰۸) درباره رفتاردرمانی دیالکتیکی میگوید :رفتار درمانی دیالکتیکی برای افرادی مناسب است که بیماری شان را قبول دارند، میخواهند در مورد آن یاد بگیرند و برای درمان سخت تلاش می کنند.
در مرکز مشاوره تخصصی لقمان حکیم، از رفتاردرمانی دیالکتیکی برای مقابله موثر درمانجویان با مشکلاتشان استفاده میشود و مهارتهای این روش درمانی به درمانجویان آموزش داده میشود.
برگرفته از مقدمه کتاب رفتار درمانی دیالکتیکی برای افسردگی و اضطراب، ترجمه دکتر احمد کربلایی و دکتر طاهره باغانی.
